Bilindiği üzere Kur’ân’ın sûreleri, Mekkî-Medenî diye ikiye ayrılmaktadır. Hicret öncesi Mekke'de inenlere Mekkî sûreler, hicretten sonra Medine'de inenlere de Medenî sûreler denir. Bu sûrelerin belli başlı özellikleri vardır.
Farzlara ve ahkâma dair olan âyetlerin ekserisi Medenîdir. Mekkîler din usulüne ve tevhide dâvet eder. Şirki yıkarak kalbleri reziletten temizleyip güzel ahlâkı kurmaya çalışır, hikmete uygun olan da budur. Çünkü Resulüllah geldiği zaman onların içine şirk yerleşmiş, putlara tapıyorlardı.
Âhiret hayatını, sevab ve ikab düşünmüyorlardı. Böyle koyu cehalet ve dalâlet içinde yüzen müşriklere miras veya alım satım kanunları vazolunacak değildi. Evvelâ kalblerine kök salmış olan şirk ve şer köklerini koparıp kazımak, onları daldıkları günah bataklığından çıkarıp temizlemek lâzımdı.
Onun için Kur'an onlara Allah'ı hatırlatıyor, adalet, ihsan, vefa gibi ahlâkın yüksek faziletlerini tavsiye ediyordu. Yalan, zina, adam öldürmek, evlâtlarını diri diri toprağa gömmek, alış verişte hiyle yapmak, eksik tartmak gibi kötü huylardan, küfür ve şirkten nehiy ediyordu.
Alışveriş gibi muâmeleler, adam öldürme, zina, iftira ve hırsızlık cezaları, evlenme ve boşanma usûlleri, bunlar Medine'de teşriî ve tesis olunmuştur.

Mekkî Sûrelerin Özellikleri

a. Bakara ve Âl-i İmrân Sûreleri hariç, başında hurûf-u mukattaa bulunan her sûre Mekkî’dir.

b. İçinde secde bulunan sûreler Mekkî’dir.

c. İçinde كَلاَّ (Hayır, asla!) kelimesinin geçtiği sûreler Mekkî’dir. Zira Mekkelilerin büyük bir çoğunluğu kibirli ve gururlu kimselerdi. Böyle bir kelimenin kullanılmasıyla onların dik başlılıkları reddedilmiş ve bu kimseler âdeta tehdit edilmişlerdir.

d. Bakara Sûresi hariç içinde geçmiş ümmetlerin ve peygamberlerin kıssalarını anlatan sûreler Mekkî’dir.

e. Bakara Sûresi hariç, içinde Hz. Âdem ve İblis kıssasının geçtiği sûreler Mekkî’dir.

f. Bazı istisnalar bulunmakla birlikte içinde يَا اَيُّهَا النَّاس cümlesi bulunan ve يَا اَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا bulunmayan sûreler Mekkî’dir.

g. Kısa sûrelerin büyük bir kısmı Mekkî’dir.

Konu Bakımından Mekkî Sûreler

a. Mekkî sûrelerde sıkça Allah’a iman meselesi üzerinde durulur.

b. Şirk düşüncesinin yanlışlığı, bunun körü körüne bir taklit olduğu belirtilir, atalarının gittiği bu yolun yanlışlığı vurgulanarak, kendi akıllarını kullanmalarının gereği üzerinde durulur.

c. Yine Mekkî sûrelerde Allah’ın azâmeti, saltanatı, O’na itaatin gerekliliği ve kıyâmet gününe iman gibi konular ön plandadır.

d. Mekkî sûrelerde geçmişte yaşayan peygamberler ve peygamberlerle kavimleri arasındaki mücadeleleri detaylı bir şekilde ele alınır.

e. Ahlâk ilkeleri, doğruluk, iyilik, akraba ziyareti, anne-babaya iyi muamele, komşu hakları, dilin ve kalbin korunması gibi bütün insanların kabul etmesi gerekli olan toplumsal kurallarla, küfür, fısk, zulüm, çocukları diri diri gömme, adam öldürme ve zinanın çirkinlikleri gibi konular farklı şekillerde işlenir.

Üslup Bakımından Mekkî Sûreler Kullanılan üslup açısından da Mekkî sûrelerle Medenî sûreler arasında bazı farklılıklar vardır. Bunlar:

a. Mekkî âyet ve sûreler kısa, ifadeler veciz ve vurguludur.

b. Önemli bazı kelime ve cümleler tekrar edilmekte, yeminler ve darb-ı meseller kullanılmaktadır.

c. Kıyâmetin halleri, Cennet-Cehennem tasvirleri fazlaca yer tutmaktadır.

d. Müşriklerle mücadele ve şirki çürütecek delillere önemli bir yer verilmektedir. Böyle bir üslubun seçilmesindeki sebep, Mekke ehlinin Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) ve Kur’ân’a karşı olan inatçı tutumları ve olumsuz davranışlarıdır. Bunun içindir ki Kur’ân, onları bu tutumlarından vazgeçirmek, etkilemek ve iman etmelerini sağlamak için böyle bir üslûbu kullanmıştır.

Medenî Sûrelerin Özellikleri

a. Hukuk, ceza hukuku, miras payları, bazı toplumsal kurallar, devlet hukukuna ait bazı prensipler işlenir.

b. Savaşa izin ve savaş hükümleriyle ilgili hükümler bulunur.

c. Ankebût Sûresi hariç, içinde münafıkların bahsi geçen sûreler Medenî’dir.

d. Yahudi ve Hristiyanlarla ilişkiler, onları yanlışlıklarından dönmeye davet gibi konular Medenî surelerde işlenmiştir.

Üslup Bakımından Medenî Sûreler

a. Medenî sûreler genellikle daha uzundur. Zira bu sûre ve âyetlerde hukuki hükümler ele alınır.

b. Genellikle sakin ve yumuşak bir üslup kullanılır. Zira bu dönemdeki vahiy, daha önce inmiş olanların bir yönüyle genişletilmiş şeklidir. Bu da âyet ve sûrelerin daha uzun ve geniş olmasını gerektirmektedir. Aynı zamanda Medine’de muhatap kesim, genellikle inanan kimseler olduğundan, bunlara karşı yumuşak ve sakin bir üslup seçilmiştir.