İslam dininde mali gücü yeten kadın erkek her müslümana ömründe bir kere tavaf etmek suretiyle haccetmek fazr olup islamın temel şartlarındandır.Tavfın çeşitlerine gelince ;
İslamda Hüküm itibariyle farz, vacip, sünnet ve nafile olmak üzere dört çeşit, yapılışı itibariyle “kudüm”, “ziyaret”, “veda”, “umre”, “nezir”, “nafile” ve “tahiyye” olmak üzere yedi çeşit tavaf vardır. Hükümleri ve isimleri farklı olsa da bu tavaflarının hepsinin yapılışları, farzları (şartları ve rükünleri), vacipleri ve sünnetleri aynıdır.

İslamda tavaf:Hacer-i Esved’in hizasından başlanarak ve Ka’be sola alınarak etrafında yedi defa dönmek demektir. Bu dönüşlerin her birine şavt denir. Tavafın, Ka’be’nin etrafında yapılması gerektiği şu ayet-i kerimeden anlaşılmaktadır: “Ve Beyt-i Atik’i (Ka’be’yi) tavaf etsinler.” (Hac, 22/29

a) Kudum Tavafı: “Kudum”, sözlükte bir yere gelmek veya varmak anlamına gelir. Bir hac terimi olarak; “ifrad haccı” yapanların Mekke’ye vardıklarında yaptıkları ilk tavaftır. Bu tavafın yapılması sünnettir. İfrad haccı niyetiyle ihrama giren ancak Mekke’ye uğramadan doğrudan Arafat’a çıkan kimseler ile Arafat vakfesinden önce adetleri kesilmeyen kadınların kudüm tavafı yapmaları gerekmez.

 

b) Ziyaret Tavafı: Ziyaret veya diğer adıyla ifaza tavafı, haccın rüknüdür. “Ve Beyt-i Atik’i (Ka’be’yi) tavaf etsinler.” (Hac, 22/29) ayetinde kast edilenin, bu tavaf olduğu hususunda din bilginleri arasında görüş birliği vardır. Ayette geçen “Tavaf etsinler.” emri genel bir ifade olduğu için, Mekkeli olan ve olmayan her hacı adayının mutlaka bu tavafı yapması gerekir. Ziyaret tavafının geçerli olması için;

 

a) Arafat vakfesinin yapılmış olması,

 

b) Belirli vaktinde yapılması şarttır.

 

Ziyaret tavafının vakti, kurban bayramının ilk günü; Hanefi mezhebine göre, fecr-i sadığın doğması ile Şafii ve Hanbeli mezheplerine göre gece yarısından sonra, Maliki mezhebine göre ise güneşin doğması ile başlar. Ancak bu tavafın birinci bayram günü Akabe cemresi taşlanıp, kurban kesip, tıraş olduktan sonra yapılması daha faziletlidir. Cumhura göre, ziyaret tavafının son vakti için bir sınırlama yoktur. Ömrün sonuna kadar yapılabilir. Ancak tavaf etmeden memleketine dönen kişinin, geri gidip tavafını yapması ve ceza olarak bir küçükbaş hayvan kesmesi gerekir (Said b. Abdülkadir, el-Muğni fi fıkhi’l-hacci ve’l-umre, Beyrut 2006, 179).

 

c) Veda Tavafı:

 

Afaki (Mikat sınırları dışından gelen) hacıların Mekke’den ayrılmadan yapmaları gereken son tavaftır. Buna sader (ayrılma) tavafı da enir. Veda tavafı, haccın asli vaciplerinden biridir. Hz. Peygamber (s.a.s.), “Sizden biri son olarak Kabe’yi ziyaret etmeden ayrılmasın.” (Müslim, Hac, 379) buyurmuştur. Adetli olup, adeti bitmeden Mekke’den ayrılmak zorunda olan veya lohusa olan kadınlar veda tavafı yapmazlar ve kendilerine bir şey gerekmez (Serahsi, Mebsut, III, 195; İbn Nüceym, el-Bahru’r-Raik, II, 377).

 

d) Umre Tavafı: Umre tavafı bütün mezheplere göre umrenin farzlarından biridir. Umre tavafının vakti, umre ihramına girilmesinden sonra başlar. Son vakti için bir sınır yoktur. Umre ihramında iken her hangi bir vakitte yapılabilir.

 

e) Nezir (Adak) Tavafı:

 

Ka’be’yi tavaf etmeyi adayan kimsenin bu adağını yerine getirmesi vaciptir. Nezredilen tavaf belli bir zaman ile kayıtlanmış ise bu kayda uyulması gerekir.

 

f) Nafile Tavaf:

 

Mekke’de bulunulan süre içinde farz ve vacip tavaflar dışında yapılan tavaflara nafile (tatavvu) tavaf denir.

 

Sahabeden Abdullah b. Abbas, tabiinden Ata b. Ebi Rebah, Said b. Cübeyr ve Mücahid b. Cebr’in görüşlerine göre; Mekkeli olmayanların Mekke’de bulundukları süre içinde Mescid-i Haram’da nafile namaz kılmaktan çok, nafile tavaf yapmaları daha faziletlidir. Mekkeli olmayanların Mekke’de bulundukları sürece nafile umre yerine nafile tavaf yapmayı tercih etmeleri uygun olur (İbn Abidin, Reddu’l-Muhtar, II, 502).

 

g) Tahiyyetü’l-Mescid Tavafı:

 

Kudum, ziyaret, umre, veda ve nezir tavafı yapmak durumunda olmayan kimselerin Mescid-i Haram’a her gittiklerinde, mescidi selamlama olarak “Tahiyyetü’l-Mescid tavafı” yapmaları müstehaptır. Yukarıda sayılan tavaflardan birinin yapılması halinde bu tavaf, “Tahiyyetü’l-Mescid tavafı” yerine de geçer (İbnü’l-Hümam, Fethu’l-Kadir, II, 448).